„Przyszłość jest fascynująca, pod warunkiem, że się do niej dobrze przygotujemy”

Jak możemy się przygotować do tego, co niesie nam przyszłość? W tym tekście chcę pochylić się nad trendami na rynku pracy najczęściej pojawiającymi się w opracowaniach i raportach dotyczących pracy przyszłości. Wierzę, że refleksja nad sobą oraz otoczeniem, w którym się znajdujemy, pomoże nam dokonywać lepszych wyborów zawodowych teraz i za kilka lub kilkanaście lat.

Przyszłość - zmiany demograficzne

Dotychczasowy podział na trzy życiowe pudełka: edukacja, praca i emerytura staje się w dzisiejszym świecie przeżytkiem. Emerytura zyskuje nowy wymiar w związku z tym, że żyjemy coraz dłużej. Już dziś średnia długość życia na emeryturze wynosi w Polsce dla kobiet 21 lat, a dla mężczyzn - 17 (Źródło: GUS z dnia 29.03.2023 r.). Jak podaje raport "Praca. Scenariusze Przyszłości" Infuture Institute jest bardzo prawdopodobne, że czas spędzony na emeryturze wyniesie w przyszłości nie 15, a 30 czy 40 lat. Taka wizja wiąże się z koniecznością pracy w późniejszym wieku, o ile zdrowie nam na to pozwoli. Zmiana zawodowa w takiej sytuacji staje się czymś na porządku dziennym, zachodzącym wielokrotnie w toku życia. Nie chodzi tu o „rabunkową” gospodarkę, nastawioną na „wyciśnięcie z pracownika ostatnich soków”, ale mądre gospodarowanie posiadanymi zasobami oraz poszukiwanie w pracy pasji i satysfakcji. Taka rzeczywistość będzie wymagała nowych kompetencji, szczególnie związanych z uczeniem się i otwartością na nowe, zarówno po stronie pracowników jak i pracodawców.

Jakie branże i zawody będą się rozwijać w związku ze zmieniającą się demografią?

Głównym wyzwaniem w obliczu demografii jest i będzie powstrzymywanie procesu starzenia oraz pokonywanie fizycznych oraz psychicznych ograniczeń człowieka. Na rynku pracy ważne będą zawody związane z troską o zdrowie i pozytywne doświadczenia człowieka w ciągu całego życia, a szczególnie w drugiej jego połowie.

Branże przyszłości związane z demografią:

• farmacja
• medycyna, w tym szczególnie genetyka
• biotechnologia
• psychologia
• psychoterapia
• doradztwo/coaching/mentoring w zakresie projektowania zmian zawodowych, odkrywania misji i sensu życia
• doradztwo w zakresie dietetyki i zdrowego trybu życia
• organizowanie czasu wolnego
• duchowe wsparcie/przewodnictwo
• komunikacja międzypokoleniowa
• kształcenie ustawiczne
• opieka nad osobami starszymi
• edukacja finansowa
• fizjoterapia i rehabilitacja

Jakie kompetencje będą szczególnie istotne w związku ze zmianami w demografii?

• Znajomość własnych mocnych stron i ograniczeń
• Projektowanie i wdrażanie zmian zawodowych
• Empatia
• Elastyczność
• Ciekawość i otwartość na zmiany
• Szerokie horyzonty
• Komunikacja w środowisku o dużej różnorodności
• Uczenie się przez całe życie i dzielenie się wiedzą

Przyszłość – trendy na rynku pracy

Przyszłość – zmiany o charakterze ekologicznym

Zmiany klimatyczne od wielu lat wymieniane są w czołówce zagrożeń dzisiejszego świata (Raporty WEF 2018, 2020, 2023). Do zagrożeń związanych z ekologią i środowiskiem naturalnym zaliczyć można także globalny kryzys wodny, brak różnorodności ekologicznej, wzrost cen energii związany z wyczerpywaniem się złóż surowców naturalnych i dążenie do ograniczenia emisji CO2.

Przewiduje się nasilenie migracji ludności z rejonów zagrożonych klęskami żywiołowymi oraz ze wsi do miast w związku z postępującą urbanizacją. Wysokie temperatury będą miały wpływ na obniżenie produktywności. Na rynku pracy spodziewana jest intensyfikacja pracy zdalnej, a co za tym idzie dążenie do ograniczania transportu do biur i emisji dwutlenku węgla.

Branże przyszłości związane z ekologią:

• Energia słoneczna i wiatrowa
• Energia hydrotermalna i geotermalna
• Energia nuklearna
• Wykorzystanie przestrzeni kosmicznej pod uprawy
• Służby cywilne: policja, wojsko, straż pożarna
• Ekologiczne środki transportu
• Ekonomia zero waste
• Przetwarzanie odpadów (Upcycling i recycling)
• Korzystanie z wirtualnej rzeczywistości VR, AR (i inne)
• Zrównoważony rozwój
• Zdrowa żywność

Kompetencje związane ze zmianami w ekologii:

• Innowacyjność
• Krytyczne myślenie
• Rozwiązywanie problemów
• Współpraca
• Nastawienie na wyższe cele/ dobro ogółu
• Analityczne
• Ścisłe związane z nauką, technologią, matematyką i inżynierią (STEM)

Przyszłość – zmiany w kulturze pracy

Duża część młodych Polaków do 35 roku życia jest pozytywnie nastawiona do pracy w roli freelancerów, planuje własną działalność oraz wskazuje na potrzebę elastycznych godzin pracy i rozwoju w projektach dopasowanych do swoich kompetencji. Można się spodziewać, że dominujące formy pracy ulegną zmianie, w miejsce etatów coraz więcej będzie pracy w zespołach projektowych złożonych z niezależnych specjalistów pracujących w systemie zadaniowym (gig economy). Rozwijać się będą przestrzenie coworkingowe oraz łączenie pracy oraz podróży (workation). W zakresie kultury organizacyjnej szczególnie ważna będzie transparentność i dobra komunikacja dotycząca celów firmy, płac, procesów wewnętrznych, a także problemów wymagających rozwiązania. Coraz więcej firm będzie budowało zaangażowanie w pracę poprzez tworzenie kultury współodpowiedzialności (organizacje turkusowe, zespoły samosterujące).

Branże przyszłości związane ze zmianami w kulturze pracy:

• Praca zdalna/ internet /telefonia komórkowa
• Społeczności freelencerów i zewnętrznych współpracowników
• Organizacja czasu wolnego
• Wynajem przestrzeni cooworkingowych
• Śledzenie zachowań nieetycznych
• Doradztwo w zakresie zmian w kulturze organizacyjnej

Kompetencje związane ze zmianami w kulturze pracy:

• Otwartość na nowe wyzwania
• Elastyczność
• Współpraca w zespole
• Przywództwo
• Kreatywność i innowacyjność
• Networking
• Podejmowanie odpowiedzialności
• Rozwiązywanie problemów
• Negocjacje
• Uczenie się przez całe życie i dzielenie się wiedzą
• Psychologia międzykulturowa
• Etyka biznesowa
• Zdolności organizacyjne
• Zarządzanie pracą własną i innych

Przyszłość - zmiany o charakterze technologicznym

Digitalizacja, automatyzacja i robotyzacja to znak naszych czasów i ważny trend na rynku pracy – coś, co spina wszystkie wymienione wcześniej trendy przyszłości. Niektóre zawody znikną na skutek zastąpienia ich przez sztuczną inteligencję, a jednocześnie powstaną nowe, o których dziś jeszcze nic nie możemy powiedzieć.

Branże przyszłości związane z nowymi technologiami:

• Robotyka, automatyka, AI
• Transformacja cyfrowa
• Cloud Computing
• Inżynieria
• Analityka Big Data
• Cyberbezpieczeństwo
• I wiele innych, o których jeszcze nie słyszeliśmy:)

Kompetencje związane z nowymi technologiami:

• Sprawność w poruszaniu się po świecie technologii
• Myślenie analityczne
• Kreatywność i innowacyjność
• Myślenie systemowe
• Świadomość swoich mocnych stron i ograniczeń
• Rozumienie ludzkich zachowań
• Rozwiązywanie problemów
• Programowanie
• Krytyczne myślenie
• Empatia
• Komunikatywność
• Współpraca
• Wiedza z zakresu psychologii
• Zarządzanie własnym rozwojem
• Zarządzanie czasem
• Zdolności manualne

Jak przygotować się na zmian w przyszłości?

Najważniejsze powtarzające się wątki w wielu opracowaniach, do których warto się przymierzyć bez względu na to, ile mamy teraz lat i jaki czas planujemy pozostać aktywnymi na rynku pracy:

• otwarte podejście wobec zmian
• poznawanie siebie, swoich silnych stron i ograniczeń
• rozwój w zakresie nauki, technologii, matematyki oraz inżynierii w połączeniu z miękkimi kompetencjami takimi jak kreatywność, empatia, współpraca, komunikatywność, krytyczne myślenie, rozwiązywanie problemów, negocjacje
• uczenie się nowych rzeczy i stałe doskonalenie posiadanych umiejętności
• rozwój w zakresie zmian zawodowych, ich projektowania oraz zwinnego wdrażania.

Więcej o zawodach przyszłości przeczytasz także w artykule "Zawody przyszłości - co nas czeka za 20 lat?", a o kompetencjach w tekście "Kompetencje przyszłości - czego warto się uczyć?".

Jeśli chcesz w świadomy sposób przygotować się do zmian zawodowych w przyszłości, sięgnij po książkę "Pracuj w zgodzie ze sobą. Zmiana zawodowa krok po kroku".

Photo by Giu Vicente on Unsplash

Wykorzystane źródła:

Raport "Pracownik przyszłości" https://infuture.institute/raporty/pracownik-przyszlosci

Raport "Praca. Scenariusze przyszłości" https://infuture.institute/raporty/praca-przyszlosci

https://www.weforum.org/reports/the-future-of-jobs-report-2023

https://www.weforum.org/reports/the-future-of-jobs-report-2020

http://www3.weforum.org/docs/WEF_Future_of_Jobs_2018.pdf

https://www.pulshr.pl/zarzadzanie/polacy-zyja-krocej-dane-gus-nie-pozostawiaja-zludzen,80423.html

http://www.wskazniki.gofin.pl/8,380,2,tablica-sredniego-dalszego-trwania-zycia-kobiet-i-mezczyzn.html