Jak uniknąć wypalenia zawodowego?

Wypalenie zawodowe od lat dotyka coraz większej liczby osób na całym świecie. Nie tylko dotyczy nauczycieli czy pielęgniarek, ale także menedżerów, osób wykonujących wolne zawody i wielu innych profesji. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wpisała wypalenie zawodowe do Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-11) jako syndrom zawodowy mogący wpływać na stan zdrowia. Wypalenie zawodowe samo w sobie nie jest jednostką chorobową, ale bardzo często jest powiązane ze schorzeniami, takimi jak depresja lub nerwica, co może być podstawą do wystawienia zwolnienia lekarskiego.

W Stanach Zjednoczonych u ponad połowy pracujących Amerykanów pojawia się ten syndrom. W Polsce w wielu firmach i instytucjach wypalenie zawodowe nadal stanowi temat tabu, choć przez ostatnie kilkanaście lat dużo w tym obszarze się zmieniło. Oczywiste jest, że wypaleni pracownicy oznaczają dla firmy same kłopoty: zmniejszoną wydajność, spadek zaangażowania, większą konfliktowość, zwiększoną absencję oraz rotację w miejscu pracy. Dla pracownika może to kończyć się poważnymi kłopotami zdrowotnymi, depresją czy wręcz zagrożeniem egzystencji. Jak można tego uniknąć?

Jakie są objawy wypalenia?

Uważa się, że wypalenie zawodowe oznacza obniżone zaangażowanie i spadek motywacji do pracy. To tak jakby cele przestały się liczyć, a wręcz znikły z pola widzenia.

Christina Maslach - amerykańska badaczka zespołu wypalenia - określa trzy główne jego objawy:

  1. emocjonalne i fizyczne wyczerpanie - poczucie nadmiernego obciążenia emocjonalnego, ciągłe, wręcz chroniczne zmęczenie, poczucie pustki, brak energii psychicznej oraz fizycznej, dolegliwości zdrowotne, zaburzenia snu, łaknienia, bóle mięśni;
  2. tendencja do negatywnego oceniania własnej pracy, poczucie obniżenia kompetencji oraz brak satysfakcji z dokonań zawodowych;
  3. depersonalizacja czyli negatywne postawy wobec ludzi w środowisku pracy - obojętność, przedmiotowy sposób traktowania, tendencja do manipulowania, cynizm, pogarda, agresja.

Ogólnie można mówić o wypaleniu jako o długotrwałym procesie powstającym na skutek działania przewlekłego stresu zawodowego, przy równoczesnym załamaniu zdolności do radzenia sobie w trudnych warunkach. Jest to powoli postępujące wyniszczanie psychiczne, z możliwymi do wyodrębnienia fazami, często rozwijające się powoli i zakradające się cichaczem. Łatwo przechodzi w depresję.

Co sprzyja wystąpieniu syndromu wypalenia?

Uważa się, że, aby wystąpiło wypalenie, potrzebny jest najpierw wysoki poziom motywacji i zaangażowania. "Aby się wypalić, trzeba najpierw płonąć".

  1. czynniki związane z pracą oraz jej środowiskiem, a przede wszystkim niedopasowanie pomiędzy pracownikiem a  stanowiskiem pracy, czyli:
    • zbyt duże obciążenie obowiązkami (zbyt wiele pracy do wykonania w zbyt krótkim czasie)
    • niejasny cel pracy oraz zakres odpowiedzialności
    • konflikt wymagań roli z osobistymi wartościami
    • brak wsparcia ze strony przełożonych oraz współpracowników, brak wystarczającej informacji zwrotnej dotyczących wykonania pracy
    • niewystarczający poziom autonomii w pracy
    • brak możliwości kontroli i podejmowania decyzji odnośnie własnej roli zawodowej
    •  niesatysfakcjonujący poziom wynagrodzenia
    • brak możliwości rozwoju zawodowego
    • brak poczucia wspólnoty w środowisku pracy
  2. czynniki indywidualne
    • niska asertywność - nadmierna skłonność do przyjmowania nowych obowiązków i zadań
    • spychanie na dalszy plan osobistych potrzeb i wartości
    • unikowy sposób reagowania w sytuacjach stresowych
    • wysokie i nierealistyczne oczekiwania wobec pracy oraz samego siebie
    • niska samoocena
    • wysoki poziom emocjonalności
    • złe nawyki związane z gospodarowaniem zasobami energetycznymi organizmu

Jak uniknąć wypalenia zawodowego?

Jak się chronić przed wypaleniem?

  1. Po pierwsze warto dbać o właściwą higienę psychiczną czyli podejmować jak najwięcej czynności, które lubimy i których wykonywanie sprawia nam przyjemność. To może być rozwijanie zainteresowań, hobby, aktywność fizyczna, pielęgnowanie kontaktów towarzyskich, słuchanie ulubionej muzyki, czytanie ulubionych książek i magazynów, jedzenie ulubionych potraw, sprawianie sobie prezentów, itp. Idealnie, gdy możemy wykonywać ulubione czynności także w środowisku pracy.
  2. Po drugie w sytuacjach trudnych ważne jest przyjmowanie postawy pozytywnej, wyrabianie w sobie wewnętrznego przekonania o własnej skuteczności i możliwości radzenia sobie w każdych warunkach. To może być na początku deklamowanie przed lustrem pozytywnie sformułowanych zdań, tzw. afirmacji, odgrywanie roli osoby, która sobie dobrze radzi, powtarzanie i stopniowe wytwarzanie pomocnych nawyków w myśleniu.
  3.  Istotna jest także uważność wobec tego, w jaki sposób myślimy, jakie myśli produkuje nasz umysł w określonych sytuacjach, nastawienie na zmianę we własnej osobie oparte na pozytywnych doświadczeniach. Może to być poszukiwanie pozytywnych stron danej sytuacji, zmiana aktywności, zajęcie się czymś innym, aby odsunąć problem z pola widzenia na pewien czas, potraktowanie trudnej sytuacji jako wyzwania, z którym mamy zadanie się zmierzyć. Konieczny jest realistyczny ogląd sytuacji, przypisywanie problemom zawodowym adekwatnej rangi.
  4. Kluczem do sukcesu jest spójność wewnętrzna, bycie w zgodzie ze sobą, z własnymi wartościami, dbałość o stan ducha i duszy. Świadomość osobistych wartości i kierowanie się nimi w wyborach zawodowych i życiowych pomaga uchronić się nam przed dewastującym efektem wypalenia.
    Pomocna w tym może być świadomość osobistego celu życiowego - co jest naszym życiowym posłannictwem i z tej perspektywy przyjrzenie się zdarzeniom, które wzbudzają w nas negatywne odczucia.
  5. I na koniec to co najbardziej oczywiste: zapewnienie sobie wsparcia ze strony innych osób w naszym otoczeniu. To może być wsparcie ze strony rodziny, przyjaciół, sąsiadów, współpracowników - osób, które postrzegają nas w sposób życzliwy, dobrze nam życzą, doceniają i kochają.

Jeśli jednak zauważasz u siebie postępujące wypalenie zawodowe, na przykład ciągłe zmęczenie uniemożliwia ci funkcjonowanie, powyższe zalecenia mogą nie wystarczyć i konieczne jest udanie się po pomoc do specjalisty (Kiedy skorzystać z profesjonalnej pomocy?)

Jeśli chcesz zdobyć praktyczne umiejętności radzenia sobie z ryzykiem wypalenia, zapraszamy do uczestnictwa w warsztatach JAK UNIKNĄĆ WYPALENIA ZAWODOWEGO - czytaj więcej.

 

Wykorzystane źródła:

Anczewska M., Świtaj P., Roszczyńska J.: Wypalenie zawodowe. Postępy i i Neurologii 2005, 14(2); 67-77.

Sęk H.: Wypalenie zawodowe. Przejawy, mechanizmy, zapobieganie, PWN, 2000.

Schroder J.-P.: Wypalenie zawodowe - drogi wyjścia, BC Edukacja, 2008.

https://www.who.int/news/item/28-05-2019-burn-out-an-occupational-phenomenon-international-classification-of-diseases

Wrabec P.: Zanim zostaną zgliszcza, Pomocnik Psychologiczny Polityki, nr 21, 2007.

 

Justyna Ciećwierz

Justyna Ciećwierz, psycholog organizacji, coach rozwoju zawodowego, konsultant i trener.

 

Biuletyn Zmiana Zawodowa

Dziękuję za odwiedzenie mojej strony!
Mam dla Ciebie bezpłatny rozdział z książki
"Pracuj w zgodzie ze sobą. Zmiana zawodowa krok po kroku."
dostępny wraz z zapisem na biuletyn.
Zapraszam do zapisu!