Kiedyś wydawało mi się, że ADHD dotyczy tylko dzieci. Potem trafił do mnie Klient, który szukał swojego zawodowego dopasowania mierząc się ze swoją innością. Temat zaczął się pojawiać, a ja zaczęłam mu się bacznie przyglądać.
ADHD to jeden z wymiarów neuroróżnorodności (ang. neurodiversity). Termin "neuroróżnorodność" pojawił się w latach 90-tych. Judy Singer, australijska socjolożka, która po raz pierwszy użyła tego sformułowania, chciała w ten sposób wspierać osoby z różnicami neurologicznymi oraz promować zrozumienie i akceptację dla inności w społeczeństwie.
Według Harvard Medical School neuroróżnorodność dotyczy około 20% populacji i pokazuje nam, że ludzie mogą doświadczać świata w przeróżny sposób. Nie ma czegoś takiego jak „właściwy” sposób myślenia, uczenia się i zachowania. I co najważniejsze te różnice nie są już postrzegane jako ułomności, ograniczenia czy braki.
ADHD u dorosłych – definicja
ADHD to neurobiologicznie inny sposób funkcjonowania mózgu, uwarunkowany genetycznie, przenoszony z pokolenia na pokolenie. Każdy przypadek jest indywidualny.
ADHD (ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorder) to zespół nadpobudliwości psychoruchowej z brakiem koncentracji uwagi, w którym mogą przeważać deficyty koncentracji uwagi i może przeważać objaw nadpobudliwości. Objawy mogą występować łącznie, ale także oddzielnie. ADHD może nie mieć w ogóle komponentu nadpobudliwości i dotyczyć tylko objawów związanych z brakiem koncentracji - AD(H)D.
ADHD u osób dorosłych - o czym pamiętać w pierwszej kolejności?
W przypadku osób doświadczających ADHD szalenie ważna jest troska o właściwą pracę mózgu i jego higienę.
Co to oznacza?
- odpowiednia dawka snu
- aktywność fizyczna – szczególnie ważna rzecz u osób z ADHD
- należyte nawodnienie organizmu
- prawidłowe, urozmaicone odżywianie
- dbanie o relacje
- relaks, odpoczynek - czas na nicnierobienie
- czas pracy i koncentracji na zadaniu
- okazje do refleksji i zatrzymania się
- czas na kreatywność, spontaniczność, zabawę i nowe aktywności
Osoba dorosła z ADHD często mierzy się z niemożnością zrealizowania swojego potencjału. Jej inny sposób pracy mózgu dotyczy nie tylko pracy, ale różnych obszarów życia, domu, interakcji społecznych itp., stąd ważne jest całościowe podejście do zagadnienia i zadbanie o różne sfery.
Bardzo pomocna może być farmakoterapia, psychoedukacja lub psychoterapia. Kiedy skorzystać z profesjonalnej pomocy?
ADHD w pracy – co pomaga w koncentracji
Praca dla ludzi z ADHD powinna zapewniać odpowiednią mieszankę stymulacji i jej braku. Ważne jest zadbanie o balans pomiędzy dopaminą i noradrenaliną w korze przedczołowej w mózgu. Więcej o mózgu.
Warto przyjrzeć się sobie, co pomaga w naszej koncentracji, a co ją burzy. Poniżej kilka przykładów czynników, które mogą nas stymulować. Każdy z nas ma indywidualne preferencje i starajmy się je w sobie odkryć.
👁️ Wzrok – na przykład zielona roślina, na którą możemy spoglądać, gdy odwracamy oczy od komputera, kwiaty, plakat z ulubionymi kolorami w zasięgu wzroku, jasne pomieszczenie, itp.
👂 Słuch – ulubiona muzyka w tle, sygnał dzwonka z ulubioną piosenką, itp.
👃 Węch – wietrzenie pomieszczenia, nawilżacz powietrza, świeca zapachowa, zapach kawy, itp.
👅 Smak – przekąski do przegryzienia w czasie pracy, żucie gumy, ulubiony napój na biurku, kwaśne cukierki, itp.
✋ Dotyk – piłka antystresowa, coś przyjemnego w dotyku, typu pluszak, kremowanie i masowanie dłoni, itp.
🤸♀ Ruch – mikroprzerwy w trakcie pracy, rozciąganie, wstawanie od biurka, chodzenie po schodach, przerwa na zrobienie herbaty, itp.
⏰ Struktury - np. określony czas na wykonanie zadania, dokończenie przerwy, powtórzenie materiału, dzielenie zadania na mniejsze części, określanie priorytetów i kolejności wykonania działań.
💛 Emocje, tempo, nastrój - źródłem pozytywnych emocji może być na przykład praca w zespole, poczucie, że jesteśmy w czymś dobrzy, różnorodne zadania, docenienie, itp.
W uczeniu się i koncentracji uwagi pomaga zadbanie o stan pobudzenia mózgu umożliwiający koncentrację - eliminowanie dystraktorów i świadome budowanie skojarzeń i nowych połączeń w mózgu. Ważne jest także zapobieganie nadmiernemu pobudzeniu kory przedczołowej, np. poprzez zapisywanie pomysłów i rzeczy do zrobienia czy świadome przenoszenie koncentracji do innej części mózgu np. zwiększenie uważności na dźwięki poprzez słuchanie muzyki lub aktywowanie kory motorycznej i pójście na spacer.
ADHD w pracy. Jak sobie radzić i gdzie szukać zatrudnienia?
ADHD zarówno u mężczyzn, jak i kobiet, może przybierać różne formy. Poniżej kilka ciekawych spostrzeżeń z książki Sabine Bernau „ADHD u dorosłych”.
ADHD u mężczyzn
- Często przeważa u nich nadpobudliwość psychoruchowa
- Może cechować ich kreatywność i wizjonerstwo, dobrze rozwinięta wyobraźnia
- Wrażliwi, otwarci na bodźce, reagujący sercem
- Z zapałem angażują się w tematy, które ich interesują, mogą w nich osiągać ponadprzeciętne wyniki
- Nowe i różnorodne zadania pomagają im w utrzymaniu koncentracji uwagi
- Często o czymś zapominają
- Mogą mieć trudność z przyjęciem krytyki
- Mają trudności z pracą w grupie
- Nierzadko są perfekcjonistami
Praca dla ludzi z ADHD - przykładowe zawody:
Mężczyźni z ADHD mogą odnosić sukcesy w pracy na własny rachunek oraz wszędzie tam, gdzie powtarzalne i rutynowe zadania mogą scedować na innych. Szczególnie dobre zawody dla nich to: adwokat, lekarz, naukowiec, rzemieślnik, informatyk, dziennikarz, artysta, polityk, kupiec, kucharz, agent ubezpieczeniowy i oczywiście wiele innych. Cenne są dla nich wyzwania wymagające kreatywności i pomysłowości.
Oczywiście ADHD to nie jedyny aspekt, który bierzemy pod uwagę w poszukiwaniu najlepszego zawodowego dopasowania, ale warto brać to także pod uwagę.
ADHD u kobiet
- Często przeważają u nich zaburzenia koncentracji uwagi, rzadziej nadruchliwość
- Cechuje je dobra intuicja i wrażliwość na innych
- Są kreatywne i idealistycznie nastawione do życia
- Chętne do pomocy
- Może cechować je spowolnienie - bujanie w obłokach
- W życiu prywatnym mogą mieć trudności z utrzymaniem porządku, doświadczać chaosu
- Często charakteryzuje je zmienność nastrojów
Praca dla ludzi z ADHD - przykładowe zawody:
Dobry polem dla kobiet z ADHD są zawody wymagające twórczości i kreatywności, a jednocześnie umożliwiające kontakt z ludźmi. Przykładowe zawody, w których takie osoby mogą się odnaleźć to aktorka, dziennikarka, nauczycielka, prezenterka radio/tv, lekarka, projektantka stron www i oczywiście wiele innych.
Oczywiście powtórzmy raz jeszcze: ADHD to nie jedyny aspekt, który bierzemy pod uwagę w poszukiwaniu najlepszego zawodowego dopasowania, ale warto brać to także pod uwagę.
Praca dla ludzi z ADHD - gdzie szukać pracy?
Jeśli doświadczasz ADHD, ważne jest, aby Twoje miejsce pracy zapewniało warunki, w których będziesz mógł się skoncentrować i/lub mieć odpowiednią dawkę ruchu. Tutaj ważne jest dobre poznanie swoich osobistych preferencji. Szczególnie warto zwrócić uwagę na poziom stresu, który wiąże się z określonym stanowiskiem pracy. Jeśli ten stres jest nadmierny, dobra praca mózgu będzie utrudniona albo wręcz niemożliwa.
Osoby z ADHD często dobrze się odnajdują w pracy, gdzie jest okazja do następujących aktywności:
- realizowanie krótkoterminowych projektów
- szybkie przeskakiwanie z tematu na temat
- praca w start-up- ach, zwłaszcza w pierwszej fazie, oraz w fundraisingu
- demonstrowanie entuzjazmu, pasji i ekscytacji w pracy
- motywowanie zespołów.
Diagnoza ADHD - tak czy nie?
Z rozmów z psychoterapeutami oraz osobami dotkniętymi tą przypadłością wynika, że diagnoza w kierunku ADHD może przynieść ulgę.
Często przez lata zmagamy się z trudnościami na przykład z kończeniem projektów czy utrzymaniem porządku wokół siebie i bardzo łatwo wtedy o obwinianie siebie. Diagnoza ADHD pozwala lepiej nam siebie zrozumieć oraz, co najważniejsze, na ich bazie podjąć działania, które mogą przynieść zmiany w codziennym życiu. Za każdym razem lepsze poznanie siebie to kroczek do przodu i z tego powodu warto podejść do takiej diagnozy jako okazji do świętowania i przyczynku do lepszego życia.
Gdy ADHD towarzyszy nam na co dzień, warto uczyć się poznawania siebie i swoich preferencji, korzystania z profesjonalnej pomocy i świadomego życia. Neuroróżnorodność jest wśród nas - twórzmy wspólnie środowisko pracy, które jest jej przyjazne.
Odkryj swój potencjał
Masz pytanie? Skontaktuj się ze mną już teraz!
Wykorzystane źródła:
Bernau S. „ADHD u dorosłych. Jak ułatwić sobie życie i uspokoić myśli”. Wydawnictwo WAM, 2022.
https://pl.wikipedia.org/wiki/ADHD
https://www.health.harvard.edu/blog/what-is-neurodiversity-202111232645
https://www.forbes.com/sites/forbescoachescouncil/2022/02/23/celebrating-adhd-in-the-workplace/?sh=34706cd071db
https://neuroleadership.com/healthymindplatter
https://www.pulshr.pl/rynek-zdrowia/osoby-z-adhd-w-pracy-w-jakich-zawodach-sie-sprawdzaja-i-jak-sobie-radza,28468.html